Geny pokazują, komu rak zagraża

Badania genetyczne to świetna broń w walce z wieloma chorobami, w tym z rakiem. Ale dane, które specjaliści dzięki nim uzyskują, mogą nie tylko ocalić nam życie, ale też zaszkodzić, gdy trafią w niepowołane ręce.

Żeby zapobiec takim zdarzeniom, przy Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego %07- Państwowym Zakładzie Higieny powstała właśnie Polska Grupa Genomiczna. Tworzą ją eksperci z różnych dziedzin medycyny, w tym genetycy, etycy i specjaliści zdrowia publicznego. Grupa ma wypracować standardy prawne, etyczne i medyczne związane z badaniami genetycznymi. Regulacje te muszą powstać, bo coraz częściej lekarze będą badać nasze geny, by skuteczniej leczyć.

Testy genetyczne pozwalają bowiem medykom określić, czy pacjent ma geny, które sprzyjają powstawaniu różnych chorób, m.in. raka piersi, jajnika, jelita grubego.

Znalezienie takiego genu pozwala rozpocząć walkę z chorobą w jej bardzo wczesnym stadium, a nawet zapobiec chorobie dzięki odpowiedniej profilaktyce.

- Do dziś zdiagnozowaliśmy ok. 4 tys. nosicieli mutacji genu BRCA1. Osoby te mają ok. 80-%07-procentowe ryzyko zachorowania na raka piersi lub ok. 40--procentowe ryzyko zachorowania na raka jajnika - mówi dr Jacek Gronwald z Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, genetyk, ginekolog. - Dzięki wdrożeniu u nich odpowiedniego postępowania ryzyko to można zmniejszyć do ok. 10-15 proc. To nieznacznie większe ryzyko niż u ludzi niemających tych uszkodzeń genetycznych - wyjaśnia specjalista.

Elżbieta Kaliszczak poddała się badaniu, bo w jej rodzinie kilka osób zmarło na raka. Wynik wykazał, że istnieje duże prawdopodobieństwo raka jajnika. To choroba, która bardzo późno daje objawy, a kiedy się pojawiają, zwykle dochodzi już do przerzutów.

- Strach przed chorobą był ogromny, ale lekarze dali mi wskazówki, jak postępować, żeby zminimalizować zagrożenie - opowiada. Jedną z nich było usunięcie jajników. Dziś kobieta jest zdrowa, pracuje.

- Miałam 19 lat, gdy na raka umarła moja mama. Nie chciałam, żeby moje dzieci musiały przejść to samo. Ja wybrałam życie - tłumaczy.

W tej chwili do bezpłatnych badań w poradniach genetycznych uprawnione są osoby z tzw. grup wysokiego ryzyka, czyli te, w których rodzinach dochodziło do zachorowań na raka. Ale jak sądzą eksperci już za kilka, kilkanaście lat testy genetyczne będą powszechnie stosowane. Towarzystwa ubezpieczeniowe mogą jednak naciskać na klientów wykupujących ubezpieczenie na życie, by pokazali testy genetyczne, aby mogli udowodnić, że rzeczywiście należy im się niższa składka.

- Chodzi o to, by chronić pacjenta, jego prywatność, dać mu możliwość decyzji, a nie decydować za niego - tłumaczy Jarosław Pinkas, dyrektor Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego.

Ubezpieczenie może zależeć od genów

Z Bogną Nowak-Turowiecką, ekspertem ds. ubezpieczeń, rozmawia Barbara Biała

Czy badania genetyczne mogą wpłynąć na nasze ubezpieczenie zdrowotne czy społeczne?

W przypadku ubezpieczeń społecznych - nie. Jeśli chodzi o publiczne ubezpieczenia zdrowotne, właśnie opracowywany jest projekt ustawy o prawach pacjenta, który zawiera zapisy mające wykluczyć wykorzystywanie takich informacji.

A czy w przypadku ubezpieczeń prywatnych ubezpieczyciel może zażądać od nas takich informacji?

Nie wykluczam tego. Dodatkowe ubezpieczenie jest umową między nami a firmą ubezpieczeniową. Firma decydując się na objęcie nas opieką medyczną, ma prawo wymagać szerokiej informacji o naszym zdrowiu. Z tym że udzielenie jej jest dobrowolnie. Tak jest już zresztą na Zachodzie, gdzie zdarza się, że badania genetyczne są uwzględniane podczas zawierania takich umów.

Czyli ubezpieczyciel nie może nas zmusić do okazania takich badań?

Nie, takich informacji nie można od nas żądać. Ale prywatny ubezpieczyciel może odmówić podpisania z nami umowy, gdy ich nie dostanie.